خواص شنبلیله

شنبلیله گیاهی است که در بین اقوام مختلف سابقه مصرف دیرینه دارد. این گیاه فواید زیادی برای سلامتی دارد از جمله افزایش تولید شیر مادر، افزایش سطح تستوسترون و کنترل قند خون. در این مطلب هر آنچه را که باید در مورد شنبلیله بدانید، از جمله فواید، عوارض جانبی و موارد مصرف آن را توضیح داده‌ایم.

عنواین مهم این مطالب:

• خواص شنبلیله
• نظر بوعلی درباره شنبلیله
• طبع شنبلیله
• خواص تخم شنبلیله
• مضرات شنبلیله

شنبلیله چیست؟

شنبلیله در زبان عربی حلبه، در زبان یونانی فریفه، در زبان هندی میتهی و در زبان انگلیسی Fenugreek نام دارد. شملیز و شملید از نام‌های دیگر آن است و به فارسی دری شینبل می‌نامند اما نام علمی آن Trigonella foenum-graecum است.

شنبلیله از نظر ظاهری شبیه شبدر است، با گل‌های کوچک سفید و دانه‌های قهوه‌ای طلایی در داخل یک غلاف. این گیاه از تیره باقلائیان و گیاهی است علفی به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر با گل‌هایی به رنگ روشن که رنگ میوه‌های آن زرد تا قهوه‌ای است.

هزاران سال است که شنبلیله در طب جایگزین و چینی برای درمان بیماری‌های پوستی و بسیاری از بیماری‌های دیگر استفاده می‌شود. اعتقاد بر این است که شنبلیله اولین بار در خاور نزدیک کشت شده است. در دستور غذایی که مربوط به قرن اول پس از میلاد است، بیان شده که رومی‌ها شراب را با شنبلیله طعم دار می‌کردند. اما امروزه در بسیاری از محصولات مانند صابون و شامپو هم یافت می‌شود.

بنا بر مکتوبات به جا مانده از تمدن‌های قدیم، شنبلیله از قدیمیترین گیاهان دارویی بوده که در رم و مـصر باستان جهت تسهیل زایمان و افزایش شیر مادران به کار می‌رفته است. امروزه هم زنان مصری از این گیاه بـه عنوان چای برای بهبود دردهای قاعدگی و تسکین مـشکلات معده استفاده می‌کنند.

کاربرد غیردارویی آن در میان مصریان برای دود کردن همراه عود در مراسم مذهبی و نیـز بـه منظور مومیایی کردن اجساد بوده است. در طب سنتی چین نیز این گیاه جهت تقویت جسمی، بهبود ضعف و رفع اِدِم پا مورد استفاده قرار می‌گرفته، همچنین مردم مشرق زمین در سال‌های دور از شنبلیله جهت متناسب نمودن اندام لاغر استفاده می‌کرده‌اند. در طب سنتی هند نیز این گیاه به عنوان تقویت کننده و محرک در افزایش شیر مادران همچنین به عنوان یک ادویه پرمصرف به کار میرفته است.

بیش از صد نوع گونه وحشی و زراعی شنبلیله در دنیا شناسایی شده، شنبلیله بومی ایران بوده و در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می‌شود.

این گیاه در کنار راه‌ها نیز می‌روید و به این خاطر در قدیم به آن گل راه‌رو هم می‌گفتند. بویش قوی و طعمش تلخ و معطر است. شنبلیله به عنوان یکی از سبزی‌ها در تهیه خوراک‌های ایرانی مثل قرمه سبزی و کوفته برنجی همینطور اشکنه استفاده می‌شود. برای حفظ سلامتی خود و دیگران، لطفا خرید شنبلیله و خرید شنبلیله عمده را از جایی مطمئن انجام دهید.

خواص شنبلیله

شنبلیله گیاهی است که می‌تواند فواید بیشماری برسلامت ما داشته باشد. یک قاشق غذاخوری دانه شنبلیله حاوی ۳۵ کالری و چندین ماده مغذی است. شنبلیله حاوی مقدار مناسبی فیبر و مواد معدنی از جمله آهن و منیزیم است.

ارزش غذایی شنبلیله

ارزش غذایی یک وعده (100 گرم) دانه شنبلیله به شرح زیر است:

• کالری: ۳۲۳
• فیبر: ۲۵ گرم
• پروتئین: ۲۳ گرم
• کربوهیدرات: ۶۰ گرم
• چربی: ۷ گرم
• سدیم: ۶۷ میلی‌گرم
• پتاسیم: ۷۷۰ میلی‌گرم
• آهن: ۱۸۶٪ درصد نیاز روزانه (DV)
• منیزیم: ۵۰٪ درصد نیاز روزانه (DV)

شنبلیله برای افزایش شیر مادر

شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای رشد کودک است. با این حال، ممکن است بدن برخی از زنان شیر لازم و کافی را تولید نکند. در حالی که داروهای مختلفی برای افزایش تولید شیر مادر تجویز می‌شوند، تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است شنبلیله جایگزین طبیعی، ایمن و بهتری باشد.

یک تحقیق مستند و دو هفته‌ای روی ۷۸ مادر شیرده نشان داده که نوشیدن چای گیاهی با دانه‌های شنبلیله باعث افزایش تولید شیر مادر می‌شود که به وزن بیشتر نوزادان کمک می‌کند. در این تحقیق به جای مکمل‌ها از چای گیاهی شنبلیله استفاده شد، اما مکمل ها احتمالاً اثرات مشابهی دارند. اگرچه این تحقیق دلگرم کننده است، اما باید هر گونه نگرانی در مورد تولید شیر مادر را با یک متخصص زنان در میان بگذارید.

شنبلیله و افزایش تستوسترون

یکی از رایج ترین دلایلی که مردان از مکمل‌های شنبلیله استفاده می‌کنند، افزایش تستوسترون است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این گیاه اثرات مفیدی از جمله افزایش میل جنسی دارد. در یک مطالعه، مصرف ۳۰۰ میلی گرم شنبلیله دو بار در روز به مدت ۸ هفته منجر به افزایش قابل توجه سطح تستوسترون در مردان در ترکیب با تمرینات مقاومتی شد. (منبع معتبر) همچنین شرکت کنندگان در این مطالعه کاهش چربی بدن را در مقایسه با گروه کنترل، بدون کاهش قدرت عضلانی تجربه کردند.

در مطالعه‌ی ۶ هفته‌ای دیگر، ۳۰ مرد مکملی با ۶۰۰ میلی‌گرم عصاره شنبلیله - همراه با منیزیم، روی و ویتامین B6 - برای ارزیابی تغییرات در عملکرد جنسی و میل جنسی مصرف کردند. اکثر شرکت کنندگان افزایش قدرت و بهبود عملکرد جنسی را گزارش کردند. برای حفظ سلامتی خود و دیگران، لطفا خرید شنبلیله و خرید شنبلیله عمده را از جایی مطمئن انجام دهید.

شنبلیله و درمان دیابت

بسیار محتمل است که شنبلیله به شرایط متابولیک مانند دیابت کمک کند. بر اساس مطالعات انجام شده به نظر می‌رسد شنبلیله با افزایش تحمل کربوهیدراتی بدن، بر هر دو نوع دیابت یک و دو تأثیر می‌گذارد.

این تاثیر شنبلیله ممکن است به دلیل اثر آن بر افزایش عملکرد انسولین یا محتوای بالای فیبر آن باشد. به هر شکل به نظر می‌رسد استفاده از شنبلیله برای بیماران مبتلا به دیابت، البته با نظارت پزشک یا متخصص تغذیه مناسب باشد و شنبلیله در درمان دیابت اثر بخش باشد. اما بیماران مبتلا به دیابت یا مرض قند که تحت درمان‌های دارویی هستند، بایستی در مصرف شنبلیله به ویژه تخم آن با احتیاط عمل کنند.

در یک مطالعه، افراد مبتلا به دیابت نوع دو که ۵ گرم پودر دانه شنبلیله را دو بار در روز به مدت ۲ ماه مصرف می‌کردند، کاهش سطح قند خون ناشتا، چربی شکم، شاخص توده بدن و هموگلوبین A1c که نشانگر قند خون طولانی مدت است، مشاهده شد.

شنبلیله در دوران قاعدگی

تخم شنبلیله ممکن است باعث کاهش دردهای قاعدگی شود. مصرف مکمل شنبلیله یا نوشیدن دمنوش آن می‌تواند طول مدت دردهای قاعدگی مانند گرفتگی عضلات را کاهش داده و کوتاه کند. دریافت ۷/۲-۸/۱ گرم پودر تخم شنبلیله سه بار در روز در سه روز اول قاعدگی و دریافت سه بار در روز به میزان ۹/۰ گرم در روزهای باقی مانده قاعدگی می تواند باعث کاهش نیاز به مصرف مسکن شود.

شنبلیله در طب سنتی

یکی از گیاهان دارویی که در طب سنتی ایران و ملل مختلف سابقه مصرف دیرینه داشته و خواص درمانی چشمگیری برای آن ذکر شده گیاه شنبلیله است. بذر و قسمت‌های هوایی گیاه قرن‌ها به عنوان منبع ارزشمندی در تغذیه انسان و دام بوده است. قسمت‌های مختلف این گیاه مدت‌ها برای درمان کورک، دیابت، سلولیتیس و سل مورد مصرف بوده است. نکته جالب توجه در مورد شنبلیله طیف وسیع اثرات درمانی آن است.

ذکریا رازی شنبلیله را برای مداوای مرض قند مورد استفاده قرار می‌داده، شیخ الرئیس ابوعلی سینا در کتاب قانون درباره خصوصیات و فواید درمانی این گیاه به رفع بوی دهان و بوی بد تن و عرق اشاره کرده است.

همچنین تخم شنبلیله ملین و نرم کننده موضعی، ضدالتهاب و تسکین دهنده درد مفاصل بوده و دمنوش آن با عسل برای تنگی نفس توصیه شده است. لازم به ذکر است که برگ شنبلیله اعتدال بخش و ملین و مدر بول است. در معالجه امراض سرد و استسقاء و سرفه سرد و تورم طحال و دردکمر و کبد و رحم و همچنین برودت مثانه و تنگی مجاری ادرار مؤثر و نافع است.

طبع شنبلیله

شنبلیله در طب سنتی ایرانی، و طب چینی و طب‌های جایگزین همواره نقش پررنگی داشته است. طبق نظر حکمای طب سنتی طبع شنبلیله در دوم گرم و خشک و همراه با رطوبت فضلیه است و طعم آن مایل به تلخی و بوی آن تند و تخم آن لعابی شکل است.

شنبلیله از نظر ابوعلی سینا

طبع شنبلیله در آخر دوم گرم و خشک است و رطوبتی بیگانه دارد، رساننده و نرمی‌بخش است، زیرا حرارتش با لزجی همراه است و آن لزجی نمی‌گذارد که گرمایش آزار رساند چراکه گرمایش ملایم می‌شود. روغن شنبلیله برای بسیار مو مفید است و ماده لعابی تخم شنبلیله، به ویژه اگر با روغن گل باشد ترک‌های ناشی از سرما را دوا می‌کند.

اگر سر را با آن شستشو کنند، شوره را از بـین می‌برد. آبپز شنبلیله نقطه سرخ چـشم را صاف می‌کند؛ اگر بر چشم بمالند مواد غلیظ را که سبب آماس چشم می‌شوند، از بین می‌برد. صدا را صاف می‌کند و سینه و گلو را نرم کرده و سرفه را تسکین می‌دهد.برای حفظ سلامتی خود و دیگران، لطفا خرید شنبلیله و خرید شنبلیله عمده را از جایی مطمئن انجام دهید.

شنبلیله در مخرن الادویه

در کتاب مخزن‌الادویه، از کتاب‌های مهم در مورد داروها و واژگان پزشکی سنتی به زبان فارسی درباره شنبلیله چنین آمده: از حبوبات معروف است که طبیعت آن در دوم گرم و خشک و با رطوبت فضلیه است. برگ آن منضج و ملین و محلل و مدر بول و حیض و جهت امراض بارده و سوء القنیه و استسقا و سرفه بارد و ورم طحال و درد کمر و جگر و رحم و برودت مثانه و تقطیر البول مفید است.

ضماد آن جهت تقویت موى نافع و خوردن آن با نان مانع تلیین آنست و تخم آن ملین و منضج و محلل و مبهی و مدر حیض است. مطبوخ آن با عسل مسهل و جهت مواد محتبسه به سینه و سرفه و ربو و عسر النفس و بواسیر و اورام باطنی و کسر ریاح و دفع بلغم لزج از سینه و تنقیه امعا نافع است. همچنین مطبوخ آن با تمر هندى و مویز و انجیر که آب آن را بعد طبخ صاف نموده با عسل به قوام آورده باشند جهت ضیق النفس و تصفیه صوت و قروح سینه موثر است.

خوردن آن با مرى پیش از طعام و به دستور پزشک با عسل شکم براند و اخلاط ردیه دفع کند. طبیخ آن به تنهایی و یا با ادویه مناسب جهت تسهیل زایمان و ادرار بول و حیض و مداومت خوردن آن با آرد گندم و شکر و عسل سرشته جهت تسمین بدن و اصلاح حال گرده مؤثر است...

تخم شنبلیله

تخم شنبلیله در درمان چاقی بسیار مؤثر است زیرا واجد فسفات‌های آلی و بستن نوکلئو آلبومین می‌باشد. همچنین مصرف آن برای نقرس، دیابت، راشی تیسم، کم خونی، خنازیر و لنفاتیسم توصیه شده است. تخم این گیاه به علت بدبوئی با سایر ادویه مخلوط می‌شود. از تخم شنبلیله به عنوان تقویت کننده غده لوزالمعده نام برده شده و از گیاهان درمان کننده دیابت است.